De Olympische Spelen zijn officieel van start gegaan in Parijs. 10.500 atleten uit 206 landen nemen deel aan hét sportevenement van deze zomer. Tijdens deze Olympische Spelen staat België, met onder meer het Federaal Parket, mee in voor de monitoring van online gokbewegingen op de hockeywedstrijden. Manipulatie van sportwedstrijden (met onder meer illegaal gokken) wordt namelijk als een van de grootste bedreigingen gezien voor de hedendaagse sport. Deze praktijk is strafbaar én is nefast voor de sport, omdat ze de eerlijkheid, de integriteit, de geloofwaardigheid en de fair play ondermijnt. Ann Lukowiak, magistraat bij het Federaal Parket, vertelt welke impact manipulatie van sportwedstrijden heeft en welke rol het Openbaar Ministerie vervult in de strijd hiertegen.
Ann: “Sinds 2000 werd sport door de commercialisering en mediatisering ervan steeds meer een economisch gegeven. Er gaat veel geld om in de sportwereld. Miljoenen euro’s. Dat trekt automatisch minder aangename mensen aan die hiervan willen profiteren en door manipulatie in de sportwereld proberen te infiltreren in de ‘normale’ wereld. Manipulatie in de sportwereld is trouwens heel ruim. Het bevat onder meer matchfixing, sportfixing (gokken op een bepaald onderdeel van een match), georganiseerde misdaad, (illegaal) gokken, witwassen van geld, belastingontduiking, (fiscale) fraude en corruptie.”
De voorbije jaren werkte het Federaal Parket aan een aantal grote dossiers in deze materie.
Ann: “Het bekendste dossier is vermoedelijk de zaak Ye uit 2015 (bekend onder de naam ‘de gokchinees’). Het was het eerste grote omkoop- en gokschandaal in de Belgische voetbalwereld, waarbij spelers en trainers ervan beschuldigd werden geld te hebben aangenomen van de Chinese gokmaffia om in ruil wedstrijden te beïnvloeden. De laatste jaren had je in de Belgische voetbalwereld ook Operatie Propere Handen (Operatie Zero). Daarbij was sprake van criminele organisatie, witwaspraktijken, valsheid in geschrifte, omkoping en matchfixing.”
“Een recent dossier in de tenniswereld was de zaak Maestro, waarbij een Armeense bende, waarvan de leider in België woont, tennisspelers omkocht om ervoor te zorgen dat ze hun wedstrijd winnen of verliezen. De bende opereerde niet alleen in België, maar in verschillende, Europese landen. Er werden daarbij wedstrijden uitgezocht die niet gefilmd werden. Wanneer wedstrijden wel gefilmd worden, kan je namelijk sneller detecteren wanneer iemand een misslag veroorzaakt en of dat op een bepaald cruciaal moment in de wedstrijd is zoals de vijfde set. Aanvankelijk hadden we twee Belgische spelers in het vizier. Uiteindelijk zijn dat er zeven geworden. Die zijn alle zeven ook veroordeeld als lid van de criminele organisatie. Er werd door de organisatie ook ingezet op geldezels (money mules). Dat zijn mensen die illegaal geld via hun rekening doorsluizen. Ze lenen eigenlijk hun identiteit om te kunnen gokken en zo geld te verdienen. Ook zij werden vervolgd.”
Verleid door het geld
Bij manipulatie van sportwedstrijden is een van de belangrijkste motieven nog steeds geldgewin.
Ann: “Geld is een van de belangrijkste motieven. In het tennisdossier van de zaak Maestro aanvaardden de tennisspelers het geld van de criminelen om wedstrijden te manipuleren, omdat het wedstrijdgeld dat ze krijgen niet voldoende is om alles te betalen. Het is eigenlijk tragisch om te zien dat heel goede sporters zich soms toch laten verleiden door het geld om rond te komen aan het einde van de maand, om hun coach en stages te kunnen betalen… Sommigen verdienden via die manipulaties 30.000 à 40.000 euro, wat voor die spelers op dat niveau veel geld is.”
“Daarnaast wordt ook aan sportmanipulatie gedaan om geld wit te wassen. Wanneer voetbalclubs of wielerploegen worden opgekocht bijvoorbeeld, volgen wij mee op wie daar achter zit. Een tijd lang was China actief om teams op te kopen in Europa, nu zie je een verschuiving richting Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Op dit moment is Saoedi-Arabië bijvoorbeeld heel actief in de rennerswereld. Dan kijken we: wie zit daar achter en waarom? Is het om geopolitieke redenen? Of is het een manier om geld wit te wassen?”
De criminelen worden jaar na jaar wel vindingrijker in hun technieken om de regels te omzeilen.
Ann: “Wanneer je in tweede klasse een transfer ziet gebeuren voor 28 miljoen euro, dan gaan alle alarmbellen af. Dat is een heel evidente. Al is het tegenwoordig niet meer zo makkelijk, want de criminelen zijn slimmer en vernuftiger geworden. In Malta bijvoorbeeld kan iedereen zomaar een goksite openen, zonder dat er enige controle is. Om de regels te omzeilen, had een criminele organisatie zijn eigen goksite gemaakt. Hiermee konden ze geld witwassen en waren ze op een legale manier bezig in Malta. In België is dat net iets anders. Mochten we dit toestaan, dan infiltreren criminelen zomaar in de normale economische wereld om hun geld wit te wassen. Uiteindelijk is Malta toch tussengekomen en hebben ze in kaart gebracht hoe het hele systeem werkt.”
“Sportfraude ontdekken, is niet zomaar op een knop duwen en je krijgt resultaat, nee het is echt titanenwerk waarbij alle puzzelstukjes samengevoegd moeten worden tot je een rode draad krijgt in het verhaal.”
Couturekleed van Dior
Dat dossiers zowel nationaal als internationaal een impact kunnen hebben, blijkt uit de zaak Maestro, die tot in Amerika nieuws was.
Ann: “De Internationale Tennisfederatie heeft naar aanleiding van ons onderzoek in de zaak Maestro zijn intern reglement volledig aangepast. Zo werden integrity officers aangeworven die bepaalde jonge tennisspelers volgen van wie ze weten dat ze het financieel moeilijk hebben. Er is bijvoorbeeld nu ook een fonds waarmee kan tussengekomen worden in de aankoop van een nieuwe tennisracket of de reiskosten van deze spelers. Ze stelden vast dat er de jaren erna veel minder gokbewegingen waren op tennisspelers. Dat dossier heeft dus echt een impact gehad op de tenniswereld.”
“Het straffe is dat ik voor dit dossier samenwerkte met maar één onderzoeker in Oudenaarde. Eén man heeft alle puzzelstukjes samengelegd om tot een doorbraak te komen, zoals je een couturekleed van Dior helemaal van naaldje tot draadje in elkaar zou steken. Dat was een belangrijk dossier, omdat je hiermee duidelijk stelt aan de maatschappij dat manipuleren of gokken niet getolereerd wordt en tennis een integere sport is. Daarnaast toonden we tennisspelers dat ze zich bewust moeten zijn van wat ze doen.”
Internationale samenwerking
Het Federaal Parket werkt voor heel wat dossiers (internationaal) samen met parketten, politiediensten, sportfederaties en andere landen. Die samenwerking is belangrijk om vlot informatie te kunnen uitwisselen, kort op de bal te spelen en snel vooruitgang te boeken in een bepaalde zaak.
Ann: “Als Federaal Parket zijn wij een crisiscel. Wanneer er informatie binnenkomt, kijken we om welke informatie het gaat en of het gelokaliseerd kan worden. Wordt er bijvoorbeeld gegokt in België of eerder in Servië en Spanje? Indien het om België gaat of België betrokken is, bekijken we of de zaak door een lokaal parket moet opgevolgd worden of niet. Gaat het om manipulatie van een voetbalwedstrijd in Gent met een paar vrienden, dan zal een lokaal parket dit opvolgen. De grotere dossiers volgt het Federaal Parket op. Indien het online is, kijken we: wie zit er achter? Kunnen we een persoon of locatie traceren (bijvoorbeeld een internetcafé)? Via welke goksites wordt er gegokt? Zijn er op dezelfde wedstrijd of dezelfde atleet bepaalde verdachte gokbewegingen geweest? Dan kan je alle puzzelstukjes beginnen samenvoegen en een rode draad zoeken in het verhaal. Sportfraude ontdekken, is niet zomaar op een knop duwen en je krijgt resultaat, nee het is echt titanenwerk waarbij alle puzzelstukjes samengevoegd moeten worden tot je een rode draad krijgt in het verhaal.”
“Een belangrijk onderdeel van ons werk is het volgen van online gokken in real time. Dan kan je onmiddellijk kijken welke gokbewegingen er zijn tijdens bijvoorbeeld een bepaalde tennismatch. Tijdens de Olympische Spelen heeft ieder land een sport toegewezen gekregen om op te volgen. Wij zullen voor België in real time de online gokbewegingen volgen tijdens de hockeywedstrijden in Parijs. Daarnaast monitoren we ook gokbewegingen van Belgische atleten, omdat dat voor ons aanleiding kan geven om een onderzoek te starten of te bekijken met het BOIC (Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité) of bepaalde atleten benaderd moeten worden of niet. We zijn een klein team en kunnen gedurende het jaar niet alle wedstrijden ter wereld volgen. Wanneer we op voorhand weten dat bepaalde matchen een risico inhouden, omdat er hiervoor al bepaalde signalen waren, dan gaan we die matchen uiteraard nauw opvolgen. Voor grote competities zoals het EK voetbal of nu de Olympische Spelen krijgen we een heel specifieke opdracht toegewezen voor een bepaalde periode.”
“Criminele organisaties mogen geen voet aan de grond krijgen in de sportwereld”
België als internationaal voorbeeld
Ondertussen kent België een internationale voortrekkersrol. In 2014 werd door de Raad van Europa met de Macolin Conventie een verdrag afgesloten dat manipulatie van sportwedstrijden wil bestrijden. Deze conventie voorziet onder meer in de oprichting van een nationaal platform ter bestrijding van manipulatie van sportwedstrijden. In 2016 ondertekende België een intentieverklaring tot oprichting hiervan, waarna even later het Nationaal Platform gelanceerd werd. Het bevat een online meldpagina waarop burgers (vermeende) gevallen van manipulatie van sportwedstrijden kunnen melden. Op die manier kan een brede, geïntegreerde aanpak gegarandeerd worden om de integriteit van de sport te beschermen en deze praktijken op te sporen, te bestrijden, te bestraffen en te voorkomen door preventie en educatie. Het platform is uniek door de samenwerking van verschillende partners: de federale overheid, gemeenschappen, het Openbaar Ministerie, politie, de kansspelcommissie, de Nationale Loterij en de sportfederaties.
Ann: “32 landen ondertekenden de Macolin Conventie sinds de afsluiting van het verdrag, waarvan 10 landen het officieel ratificeerden. België hoort hier sinds 1 juli 2024 bij. Ondertussen is er een netwerk van nationale platformen die verbonden zijn in de groep van Kopenhagen. Zij hebben een signaalfunctie en werken zoals Interpol met red notices, orange notices… wanneer bepaalde informatie binnenkomt, die vervolgens zichtbaar is voor de verschillende landen. Op die manier kan snel informatie uitgewisseld worden met elkaar.”
Tegelijk werden nationale coördinatoren aangesteld bij de Federale Politie (binnen de Centrale Dienst ter Bestrijding van Corruptie) en bij het Federaal Parket. Zij behandelen meldingen, doen aan informantenwerking, informatieverspreiding, sensibilisering van partners zoals sportfederaties en stellen strafonderzoeken in die ze ook coördineren.
“Criminelen verdienen torenhoge winsten en geld met de gages van iemand anders en dat kunnen we niet toelaten.”
Anonieme gokwereld
Ter navolging van de Macolin Conventie en het Nationaal Platform werd eind 2022 het MARS-netwerk opgericht. Dit is een netwerk dat referentiemagistraten verzamelt die werken rond sportgerelateerde zaken. Het netwerk, dat onder de bevoegdheid van de Raad van Europa valt, zorgt voor een sterkere internationale samenwerking en een vlottere uitwisseling van informatie. Ann is sinds september 2023 vicevoorzitter van dit netwerk. Ze zet hiermee het werk voort dat begonnen is door haar collega wijlen Eric Bisschop.
Ann: “Onze geliefde Eric Bisschop heeft heel veel werk verricht in deze materie. Hij stond, samen met Jean-Yves Lourgouilloux, zijn collega uit Frankrijk, mee aan de wieg van de oprichting van het MARS-netwerk. Eric leefde voor voetbal en vanuit die passie zette hij zich in voor de sportwereld. Hij wilde sport integer zien en had daarbij altijd een duidelijk doel voor ogen: criminele organisaties mogen geen voet aan de grond krijgen in de sportwereld. Niet in onze voetbalwereld, niet in onze tenniswereld, niet in de volleybalwereld, niet in de basketbalwereld. In geen enkele sport. De criminelen verdienen torenhoge winsten en geld met de gages van iemand anders en dat kunnen we niet toelaten. Het is bijzonder jammer dat Eric niet meer kan zien hoe alles ondertussen nog verder geëvolueerd is. Het is zijn nalatenschap en ik vond het belangrijk om die in ere te houden.”
“We komen met het Bureau van het MARS-netwerk elke maand digitaal samen, waarbij we de aanpak van een aantal komende of lopende zaken bekijken. De voorbije maanden stonden vooral de voorbereidingen van het Europees kampioenschap voetbal in Duitsland, een aantal grote tennistoernooien en de Olympische Spelen van Parijs op de planning. Het volledige MARS-netwerk komt één keer per jaar samen, waarbij onderzoeken of nieuwe fenomenen worden toegelicht. Het is een goede manier om bij te blijven. Wat zijn de nieuwe methoden om wit te wassen bijvoorbeeld? Zo merk je dat criminelen op dit moment vooral inzetten op de virtuele wereld.”
“Vroeger moest je om te gokken een fysiek ticketje kopen, terwijl de gokwereld zich nu hoofdzakelijk online afspeelt. Het is ook heel anoniem. Om geld te storten, gebruiken ze e-wallets, waarvan het bedrijf bijvoorbeeld in Groot-Brittannië zit en de servers dan weer in een ander land. Het geld wordt anoniem door de criminele organisatie op de spelersrekening gestort en wordt via een e-wallet teruggestort op een andere bankrekening. Doordat het zo’n anonieme wereld is, is het niet evident om snel door te hebben waar het geld zit dat je moet blokkeren of in beslag moet nemen. Die nieuwe technologieën met de virtuele wereld en cryptocurrency zijn een uitdaging. Ze veranderen snel, waardoor ook wij ons constant moeten aanpassen aan die snelheid, maar we halen stilaan de bovenhand. De internationale samenwerking en informatie-uitwisseling is daarom cruciaal, zodat we niet te veel tijd verliezen.”
Meegaan met de virtuele wereld
Ann: “Op beleidsmatig vlak kunnen we, nu België de Macolin Conventie heeft ondertekend, nog een aantal stappen vooruit zetten. Zo zou bijvoorbeeld ‘omkoping’ ruimer gesteld moeten worden. Individuele spelers vallen namelijk nu niet onder de bestaande kwalificaties. De bepalingen moeten ook mee evolueren met de tijd en meer toegespitst zijn op de hedendaagse, virtuele wereld.”
“Verder moeten we, samen met onze partners, blijven inzetten op preventie. We merken dat bij sportorganisaties en burgers het Nationaal Platform nog niet altijd even voldoende bekend is. Mensen weten niet dat ze vrij makkelijk melding kunnen maken wanneer ze iets verdachts opmerken. Guy Reinenbergh, 1ste gerechtelijk commissaris bij de Federale Politie, en zijn team geven regelmatig duiding aan sportfederaties over de mogelijke signalen waar ze op moeten letten. Wanneer een fantastisch spelende voetballer ineens twee, drie wedstrijden veel minder speelt, dan kan de club zelf met hem bekijken of hij ziek is, er problemen thuis zijn… Wanneer dat niet het geval is, moet dit extra in de gaten gehouden worden. Wanneer de club met de voetballer gaat praten, kan die met een verhaal afkomen dat verklaart waarom hij zo slecht speelt. Wanneer een maand later blijkt dat er toch gokbewegingen waren op het feit hoe hij gespeeld heeft, zijn we al extra tijd verloren. Het is dus belangrijk om vroeg genoeg bepaalde signalen op te vangen, te detecteren en door te geven aan ons.”
“Sportmanipulatie tast de eerlijkheid, integriteit, geloofwaardigheid en fair play van de sport aan. Waarden die we niet zomaar mogen opzijschuiven.”
Integriteit voorop stellen
Ann: “Het gaat trouwens niet alleen over manipulatie van sportwedstrijden, maar ook over het welzijn van de atleten en degenen errond (coaches, sponsors…). Mijn zoon doet bijvoorbeeld aikido. Daar heb je een kleinere federatie voor een sport die niet gokgevoelig is. Maar daar kunnen wel andere zaken gebeuren die het welzijn aantasten, zoals aanranding en verkrachting van jonge spelers door hun trainer. Je ziet daarbij als sportclub niet meteen altijd de signalen. Je ziet vooral die fantastische trainer, maar niet wat er achter de schermen gebeurt. Als de coach jou uitkleedt, omdat je te moe zou zijn van het sporten, dan is dat niet oké. Het is belangrijk dat mensen, zowel de sportclub, de leden als de ouders en kinderen, weten dat het belangrijk is om, zelfs bij het minste gerucht, zo snel mogelijk melding te maken via het Nationaal Platform. Op die manier kunnen we zo vroeg mogelijk tussenkomen vooraleer de situatie escaleert, er een immense schade is en nog meer kinderen slachtoffer worden. We beseffen dat het een drempel is om melding te maken, maar weet dat dit anoniem gebeurt.”
“Tot slot is er voldoende politiecapaciteit nodig. Die is er nu niet altijd, omdat er een aantal andere prioriteiten zijn. Sportmanipulatie is voor velen niet meteen het meest sexy item. Het wordt gezien als een opeenstapeling van sportreglementen en disciplinaire sancties, terwijl het over veel meer gaat: georganiseerde criminaliteit, witwassen, mechanismen die in elkaar gestoken worden… Het is zo’n breed thema dat een impact heeft op onze maatschappij. Ik ben zelf niet zo’n sportfanaat, maar dat hoeft ook niet. Als je alleen al ziet wat manipulaties teweeg kunnen brengen. Al dat verdriet en die miserie. Sportmanipulatie tast de eerlijkheid, integriteit, geloofwaardigheid en fair play van de sport aan. Waarden die we niet zomaar mogen opzijschuiven. Sporters zijn mensen die met volle overgave hun leven opgeven om uit te blinken in hun sport. Je hebt een gave en je traint ervoor. Dat moet clean blijven. Wanneer je, zoals in de zaak maestro, ziet dat tennisspelers de boel verzieken, terwijl jonge spelers naar hen opkijken. Dat is zo triest.”
“Soms hebben we zaken waar haatspraak centraal staat. Dit kan niet in de sport. Sport hoort integer te zijn en dan kijken we niet bevooroordeeld naar wie iemand is of hoe die eruit ziet. Iedereen is gelijk. Zaken waar mensenhandel bij betrokken is of het geopolitieke een rol speelt, komen ook voor. Zo worden soms jonge voetbalspelers gekocht en ergens gedumpt of in Azië worden mensen zelfs opgesloten in gokhotels waar ze de hele dag door mensen moeten aanzetten tot gokken. Onlangs ben ik naar Play the Game geweest, een tweejaarlijks sportevenement waar ik meer toelichting mocht geen over onze werking in de zaak Maestro. Ik volgde er een aantal lezingen waar (Olympische) atleten vertelden hoe ze misbruikt en psychologisch uitgebuit werden. Denk maar aan de Britse atleet en meervoudig Olympisch kampioen Mo Farah die slachtoffer werd van mensenhandel. Iedereen ziet hem alleen maar als de held, maar toen hij zijn verhaal deelde, zagen mensen ook een heel kwetsbare kant. Voor zichzelf is het te laat, het trauma is er en ze proberen dat te verwerken, maar door hun verhaal te delen proberen ze kleine meisjes en jongens alert te maken dat dit niet oké is. Zulke verhalen raken mij. En het is mijn drijfveer om hier mee verandering in te brengen. In het belang van de sporters én voor de integriteit van de sport.”
Heb je informatie over manipulatie van sportwedstrijden of het vermoeden dat een wedstrijd gemanipuleerd werd (of zal worden)? Surf dan naar: Heb jij informatie over sportfraude? | Federale Politie. Via dit meldpunt kan je anoniem je melding doorgeven.
Hulpverlening nodig bij gokproblemen? Je kan anoniem en 24/7 terecht op het gratis nummer 0800/35 777.