Na heel wat boeken over het recht die omgezet moesten worden naar braille behaalde Erik De Bock zijn diploma rechten en ging hij later aan de slag als parketmagistraat bij het parket van Antwerpen. Zijn boodschap is duidelijk: probeer te studeren en voor je dromen te gaan, het is mogelijk.
Na zijn studies rechten aan de universiteit van Gent en een extra master in het milieurecht, ging Erik aan de slag als jurist bij een advocaat. Na vier jaar nam hij deel aan de examens voor de gerechtelijke stage. In 2010 begon hij dan in Antwerpen als gerechtelijk stagiair om in 2012 benoemd te worden tot substituut-procureur des Konings.
De weg naar het Openbaar Ministerie in braille
"In mijn opleiding was alles in braille. Aan de Universiteit van Gent was er een vzw ('Begeleiding van studenten met een handicap') die contact legde met de proffen om de cursussen in te zamelen en te laten omzetten in braille. De proffen moesten dan wel hun cursus op tijd klaarhebben, wat niet altijd het geval was (lacht). Het was dus altijd wel spannend om op tijd je materiaal te hebben bij de start van de examens."
Op het examen dat toegang gaf tot de gerechtelijke stage kijkt Erik tevreden terug: “De Hoge Raad voor de Justitie had met de Brailleliga afgesproken dat er een computer werd voorzien die aangepast was. Dus een computer waar een screenreader programma opstond en een brailleleesregel voorzien was zodat ik het examen kon meedoen. Omdat het examen anoniem was en met de hand geschreven moest worden, werd wat ik getypt had manueel overgeschreven. Zo wisten ze pas bij de derde ronde en dus het mondeling examen dat ik blind was.”
“Het ritselende geluid van een wetboek kan ik zonder moeite onderscheiden.”
Even ging de voorkeur naar de zittende magistratuur, maar dat werd al snel de staande magistratuur door de interesse in teamwork: "Eerst begon ik aan de stage met het idee om rechter te worden. Tijdens mijn stage veranderde mijn idee hierover. Ik merkte bij het Openbaar Ministerie dat er met veel mensen op en naast het werk wordt samengewerkt. Ik koos dan ook voor de korte stage die uitsluitend naar het Openbaar Ministerie leidde."
Erik herinnert zich nog glashelder zijn eerste zaak waarin hij een eindvordering moest opstellen: “Mijn eerste dossier waarin ik een eindvordering moest opstellen, ging over een zaak waarbij iemand was overleden in een brand. Ik was dan bezig met mijn mentor over het feit dat die man overleden was en hoe erg ik dat vond. Mijn mentor zei toen: 'het is helemaal juist wat je zegt, maar je moet je daar proberen over te zetten en in het belang van je zaak en dossier een dringende beslissing nemen'."
Jeugd en gezin als rode draad
“Sinds januari 2020 werk ik voltijds bij de sectie jeugd en gezin. Voorheen werkte ik op de burgerlijke sectie en op de sectie gemeen recht. Ik vind het heel aangenaam dat je op de jeugdsectie niet alleen repressief kan werken, maar ook proactief kan proberen mensen effectief te helpen. Je kan bijvoorbeeld in een dossier rond een verontrustende opvoedingssituatie mensen naar de juiste hulverlening begeleiden. Je bent met jeugd bezig, waardoor je de mogelijkheid hebt om hen op het rechte pad te proberen houden. Je hebt een strafrechtelijk luik, maar je hebt ook een burgerlijk luik zoals voogdij, ontzetting ouderlijk gezag, adopties, omgangsregeling van kinderen...”
“Een van de laatste dossiers die ik had, was erg spannend. Het ging over rondtrekkers die gevat waren bij een inbraak en die zeiden dat ze minderjarig waren, maar mogelijks meerderjarig waren. We konden het dossier moeilijk op tijd rondkrijgen, omdat ze een botscan weigerden. Achteraf kwam er een pv binnen waaruit bleek dat hij zich ook al eens had voorgesteld als meerderjarige en hij er ook wel als een volwassene uitzag. De jeugdrechter verklaarde zich onbevoegd, omdat ze vond dat hij meerderjarig was. We hadden 48 uur en hebben hem net voordat de aanhoudingstermijn verstreek kunnen voorleiden bij de onderzoeksrechter en net op tijd kunnen laten aanhouden.”
Erik benadrukt dat het nemen van beslissingen in de zaak niet betekent dat magistraten robots zijn: “Wij hebben uiteraard ons gezin en onze emoties en we proberen te ventileren bij collega’s. En dat is ook nodig. Zo had ik eens een dossier waarbij de politie een dame aantrof die geseind stond voor een aantal bevelen tot gevangenneming. Deze dame werd gevonden naar aanleiding van intrafamiliaal geweld. Er waren nog vier kindjes in huis waar we tijdens de nacht crisisopvang voor moesten zoeken. Wat ik nooit ga vergeten, was dat er een baby'tje werd gevonden dat eigenlijk bijna gebruikt werd om hun sigaretten op uit te doen. Dat armpje had allemaal brandwonden. Dat is een van de verhalen binnen mijn dienst die ik niet snel zal vergeten."
Slechtziendheid als obstakel maar niet onoverkomelijk
Erik had op voorhand wel nagedacht over de mogelijke obstakels van zijn slechtziendheid voor de job rond bijvoorbeeld de al dan niet digitale toegang tot de dossiers: “In het begin was er nog niet veel digitaal, dus er moest nog veel gescand worden. Het MACH-systeem was al ontwikkeld zonder dat er rekening werd gehouden met de noodzaak om dit ook voor slechtziende gebruikers toegankelijk te maken. Dus het was niet zo makkelijk om dit toegankelijk te maken voor mij. We hebben dat besproken met de leverancier van de schermlezer en een expert uit Duitsland. Groot was de opluchting toen we er toch in geslaagd zijn om het MACH-systeem toegankelijk te maken. Ondertussen gaat dat allemaal vooruit en neemt de digitalisering binnen Justitie een grote vlucht. Ik werk zelf nu heel veel in JustOne en van die firma die het systeem van JustOne ontwikkelde, is iemand komen kijken naar wat ik nodig had om daar mee te werken. Ze hebben heel wat tips kunnen geven en gingen ook aan de slag met de dingen die ik aangaf, zoals linken en knoppen een naam geven.”
Verder is ook de werkplek van Erik aangepast: “Ik heb bijvoorbeeld een brailleleesregel, die de tekst die op het scherm verschijnt in braille weergeeft. Dat wordt aangestuurd door een screenreader, een programma dat per regel toont wat komt en dat kan voorlezen. Collega’s van mij kunnen al eens sneller door een tekst gaan door zich te focussen op bepaalde woorden, maar ik moet de tekst wel volledig doornemen, wat soms iets trager gaat."
“Op zitting heb ik mijn computer mee waar een mapje op staat met de te behandelen dossiers zodat ik het juiste dossier en de zittingsnota kan openen. Op die manier kan ik ook participeren aan het debat, luisteren, vragen stellen, antwoorden... Natuurlijk kan je ook veel beantwoorden op (dossier)kennis. Iedereen gaat goed om met mijn slechtziendheid. Ik was zo ooit eens op zitting en ik hoorde de rechter in papieren zoeken en ik zei ‘ah u bent in het wetboek aan het zoeken’, de rechter was verbaasd dat ik dat wist. Het typisch ritselende geluid van een wetboek kan ik zonder veel moeite onderscheiden (lacht).”
Tot slot krijgt Erik extra administratieve ondersteuning, onder meer voor het scannen van dossiers, het invullen van sepotbladen en het ondertekenen van stukken (aanduiden waar hij zijn handtekening moet plaatsen).
Efficiënter werken door de verdere digitalisering
“Een uitdaging is nog de verdere digitalisering en het gebruik van AI dat mogelijk ook zou kunnen ingezet worden om foto’s te beschrijven. Een uitdaging zal ook blijven dat de softwarepakketten toegankelijk blijven met een screenreader. Het is al enorm goed aangepast, maar er zullen altijd struikelblokken blijven, bijvoorbeeld plannen lezen, gestempelde of handgeschreven stukken... Er is wel al veel digitaal en de juridische databanken zijn ook steeds meer online beschikbaar.”
Een grootstad met dynamische ploeg
Erik blijft loyaal aan het parket van Antwerpen: “Het parket van Antwerpen is een dynamische ploeg waar veel collegialiteit en een fijne werksfeer is. Zo kom ik bijvoorbeeld naar het werk met de trein en spreek dan met een collega af, zodat we samen naar het werk of station kunnen gaan. Het is een grootstad, dus er zijn veel uitdagingen en er is veel verschil in de materies en zaken. Er zijn ook doorgroeimogelijkheden waar je de verschillende takken van het recht kan leren kennen. Ik ben van nature heel loyaal aan een organisatie. Zodra ik ergens ben, wil ik daar ook lang blijven en mij daar volledig voor inzetten.”
Blijf niet bij de pakken zitten
Erik heeft nog een boodschap voor de toekomstige magistraten: “Wat ik nog wil meegeven, is: ga ervoor en blijf niet bij de pakken zitten. Probeer te studeren en een leuke job te vinden, ook al is het niet altijd even makkelijk. Er zullen wel eens vooroordelen zijn, maar door je goed in te zetten, kan je daar omheen.”
Artikel uit KortOM, het digitale magazine van het Openbaar Ministerie